عبدالعلی دستغیب: شعر کمیک در ایران با شعر پست‌مدرن احیا شد

تاریخ انتشار : يکشنبه ۱۰ آذر ۱۳۹۲ ساعت ۰۸:۳۶

عبدالعلی دستغیب، منتقد و پژوهشگر پیشکسوت ادبیات داستانی گفت: شعر کمیک در ادبیات کلاسیک چندان پا نگرفت و اهمیت نیافت، اما در دهه 70 با حضور شاعران پست‌مدرن، این نوع شعر به پختگی رسید و احیا شد.-

عبدالعلی دستغیب

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، دستغیب گفت: ما در ادب فارسی چهار نوع شعر حماسی، تغزلی، دراماتیک و کمیک داریم که شعر کمیک همواره کمتر مورد توجه شاعران و مخاطبان بوده است. غیر از سوزنی سمرقندی و عبید زاکانی که شعر کمیک می‌نوشتند، کمتر شاعری را می‌توان در نظر آورد که فقط شعر طنز گفته باشد.

وی افزود: در دوره جدید حتی شاملو هم در بعضی آثارش طنزپرداز است. طنز در آثار فروغ فرخزاد هم دیده می‌شود. همچنین در بخش‌هایی از آثار فریدون توللی، منوچهر نیستانی و جواد مجابی هم با طنز مواجه هستیم. اما طنز شاملو و همچنین نیما عمومیت ندارد. شعر توللی در کتاب‌های «التفاسیر» و «با کاروان» طنزآمیز است. نیستانی هم در اشعار نو خود قطعه‌ای دارد به نام «حق» که سرشار از طنز است.

این منتقد توضیح داد: وقتی به دهه هفتاد و به شاعران پست‌مدرن این دوره می‌رسیم، می‌بینیم که در سروده‌هایشان طنز وجود دارد و علاوه بر این گروتسک هم در شعرهایشان دیده می‌شود. شاعرانی مثل علی باباچاهی، مهرداد فلاح و علی عبدالرضایی شعرهای پست مدرن طنزآمیز زیادی سروده‌اند. این شاعران ضمن این‌که طنز می‌نویسند عجیب و غریب هم می‌نویسند! و شعرشان خلاف آمد عادت است. مدام آشنایی زدایی می‌کنند و گاه جمله‌هایی می‌نویسند که ربطی به هم ندارد و معانی هر جمله با جمله دیگری متفاوت است. شعر این شاعران شباهتی به شعرهای شاملو و نیما ندارد. عبارت‌ها سر و ته شکسته و جمله‌ها مقطع است و با مطالبی که قبلاً گفته شده باید معنی شعر را جست‌وجو کرد.

این مترجم توضیح داد: مردم ایران بیشتر با شعر تغزلی آشنایی دارند. وقتی به هر فارسی زبانی می‌گویی شعر یعنی چه، او از حافظ و سعدی، مولوی و رباعی‌های خیام برایت حرف می‌زند. جامعه فارسی زبان ماهیت و نوع متن را تشخیص نمی‌دهد و نمی‌داند که شعر انواع دارد. 

مترجم کتاب «دجال» افزود: یک نوع از شعر فارسی حماسه است. اصطلاحاً این شعر را «اپیک» می‌نامند. شعر دیگری که در طول تاریخ ادب فارسی به نسبت شعر کمیک بیشتر خودش را به مخاطبان شناسانده، شعر دراماتیک است. در بین معاصران، منوچهر شیبانی و تعدادی دیگر این نوع شعر را نمایندگی کردند. 

نویسنده کتاب «نقد آثار احمد شاملو» یادآور شد: شعر دراماتیک هم البته مثل شعر کمیک سابقه طولانی ندارد. این نوع شعر در آثار اخوان هست و شعر بلند «آخر شاهنامه» از این گونه است. شعرهای نیما غیر از چند شعر تغزلی و حماسی جنبه‌های دراماتیک هم دارند.

این پژوهشگر افزود: اگر عبید در روزگار ما بود می‌توانستیم بگوییم که شغل اولیه او طنزپردازی است. عبید شاعر و نویسنده‌ای کمیک است. در دوره جدید هم در آثار توللی و نصرت رحمانی شعر کمیک دیده می‌شود. 

دستغیب اضافه کرد: در دهه 70 کمدی‌نویسی در شعر باب می‌شود؛ چرا که کمدی نویسی یکی از مؤلفه‌های شعر پست مدرن محسوب می‌شود. شاعران این دوره حتی دستور زبان فارسی را هم به استهزا می‌گیرند. 

دستغیب در پایان افزود: چون شعر فارسی با شعر دوره‌های جدید مثل شعرهای تی.اس الیوت آشنا نبود، شعر کمیک اهمیت نیافت. در این اواخر حتی شعر ایرج میرزا را هم به عنوان تفریح تلقی می‌کردند. پس با شعر پست مدرن، شعر کمیک احیا شد و در حال حاضر هم این نوع شعر نمایندگان زیادی دارد و شاعرانش حتی غزل کمیک هم می‌نویسند.

دستغیب متولد 1310 شیراز است. وی از سال 1326 در روزنامه‏های شیراز چون پارس و بهار ایران و سپس در مجله‏ها و روزنامه‏های تهران چون اطلاعات، کیهان، سخن، فردوسی، نگین، روشنفکر، امید ایران، پیام نوین، راهنمای کتاب، آینده، آدینه، کلک، کیهان فرهنگی، نیستان و ادبیات داستانی، مقاله‌ها و مطالب متعددی در زمینه‏های تاریخ، فلسفه، جامعه‏شناسی و هنر قلم زده است.

از دستغیب تا کنون بیش از چهل عنوان کتاب منتشر شده است. دستغیب در سال 1382 طی مراسمی در صدا و سیما، به عنوان چهره ماندگار در رشته نقد ادبی شناخته و موفق به دریافت لوح تقدیر و جایزه شد.

«نقد ادبی و نوعیت متن» از تازه‌ترین کتاب‌های دستغیب است.

به تازگی مجموعه آثار این پژوهشگر در قالب پنج مجلد با نام «از دریچه نقد» از سوی موسسه خانه کتاب منتشر شده است.بخش اول